Bài viết “Tự hào và tin tưởng dưới lá cờ vẻ vang của Đảng, quyết tâm xây dựng một nước Việt Nam ngày càng giàu mạnh, văn minh, văn hiến và anh hùng” của Tổng Bí thư Nguyễn Phú Trọng nhân kỷ niệm 94 năm ngày thành lập Đảng Cộng sản Việt Nam gồm 3 phần, với 6 vấn đề được đánh giá đầy đủ, toàn diện các lĩnh vực của đời sống xã hội từ khi Đảng Cộng sản Việt Nam ra đời đến nay và định hướng đến năm 2030.

Nhận thức về các đặc trưng của xã hội xã hội chủ nghĩa được đề cập đến trong phần thứ hai của bài viết “Đảng lãnh đạo khắc phục hậu quả chiến tranh; tiến hành công cuộc đổi mới vả hội nhập quốc tế; xây dựng đất nước ta ngày càng đàng hoàng hơn, to đẹp hơn”. Đó là “Xã hội xã hội chủ nghĩa mà Nhân dân Việt Nam đang phấn đấu xây dựng là một xã hội dân giàu, nước mạnh, dân chủ, công bằng, văn minh; do Nhân dân làm chủ; có nền kinh tế phát triển cao, dựa trên lực lượng sản xuất hiện đại và quan hệ sản xuất tiến bộ phù hợp; có nền văn hoá tiên tiến, đậm đà bản sắc dân tộc; con người có cuộc sống ấm no, tự do, hạnh phúc, có điều kiện phát triển toàn diện; các dân tộc trong cộng đồng Việt Nam bình đẳng, đoàn kết, tôn trọng và giúp đỡ nhau cùng phát triển; có Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa của Nhân dân, do Nhân dân, vì Nhân dân do Đảng Cộng sản lãnh đạo; có quan hệ hữu nghị và hợp tác với các nước trên thế giới”.

          Nhận thức tổng quát này thực chất chính là 8 đặc trưng của chủ nghĩa xã hội đã được Đảng ta xác định trong Cương lĩnh xây dựng đất nước trong thời kỳ quá độ lên chủ nghĩa xã hội (bổ sung, phát triển năm 2011). Nhận thức về 8 đặc trưng này được Đảng ta vận dụng sáng tạo từ quan điểm của chủ nghĩa Mác – Lênin về 06 đặc trưng của chủ nghĩa xã hội hiện thực và bổ sung hoàn thiện dần qua các kỳ Đại hội. Cương lĩnh 1991, lần đầu tiên Đảng ta xác định 6 đặc trưng của xã hội xã hội chủ nghĩa. Đại hội X của Đảng bổ sung thành 8 đặc trưng nhưng chưa hoàn thiện. Đến Cương lĩnh 2011, Đảng ta đã có những điều chỉnh, bổ sung và xác định rõ xã hội xã hội chủ nghĩa mà nhân dân ta đang xây dựng gồm 8 đặc trưng. Từ đó đến nay, 8 đặc trưng này không điều chỉnh, bổ sung, thay đổi. Điều đó cho thấy nhận thức lý luận về các đặc trưng của xã hội xã hội chủ nghĩa đã được Đảng ta nhận thức ngày càng đầy đủ và hoàn thiện hơn.

          Trong bài viết của mình, Tổng Bí thư không chỉ nhấn mạnh 8 đặc trưng của xã hội xã hội chủ nghĩa mà còn phân tích và đưa ra các nhận định cụ thể với từng đặc trưng:

Thứ nhất, Tổng Bí thư viết “xã hội xã hội chủ nghĩa là xã hội hướng tới các giá trị tiến bộ, nhân văn, dựa trên nền tảng lợi ích chung của toàn xã hội hài hoà với lợi ích chính đáng của con người”. Khi đưa ra nhận định này, Tổng Bí thư muốn nhấn mạnh đến đặc trưng đầu tiên và cũng chính là mục tiêu mà xã hội xã hội chủ nghĩa ở nước ta hướng tới. Đây chính là một chế độ xã hội khác hẳn về chất so với tất cả chế độ xã hội trước đây trong lịch sử dân tộc. Một chế độ xã hội công bằng, bình đẳng, dân chủ và giàu mạnh cho tất cả mọi người là điều mà nhân loại đang hướng tới.

          Hai là, xây dựng chế độ “bảo đảm quyền lực thực sự thuộc về Nhân dân là một nhiệm vụ trọng yếu, lâu dài của cách mạng Việt Nam”. Để xây dựng một chế độ xã hội mọi quyền lực đều thuộc về người dân không hề nhanh chóng và dễ dàng nhưng đó vừa là mục tiêu, vừa là động lực để xây dựng chủ nghĩa xã hội ở nước ta. Tổng Bí thư đã nhấn mạnh phương châm “Đảng lãnh đạo, Nhà nước quản lý và Nhân dân làm chủ”. Đây chính là những nội dung cụ thể của đặc trưng “do Nhân dân làm chủ”.

Ba là, Tổng Bí thư “kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa là nền kinh tế thị trường hiện đại, hội nhập quốc tế, vận hành đầy đủ, đồng bộ theo các quy luật của kinh tế thị trường, có sự quản lý của Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa, do Đảng Cộng sản Việt Nam lãnh đạo; bảo đảm định hướng xã hội chủ nghĩa, nhằm mục tiêu dân giàu, nước mạnh, xã hội công bằng, dân chủ, văn minh”. Kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa ở nước ta là một kiểu tổ chức kinh tế vừa tuân theo những quy luật của kinh tế thị trường vừa dựa trên cơ sở và được dẫn dắt, chi phối bởi các nguyên tắc và bản chất của chủ nghĩa xã hội. Đây chính là sự sáng tạo và thành tựu lý luận của Đảng khi xác định đặc trưng “có nền kinh tế phát triển cao, dựa trên lực lượng sản xuất hiện đại và quan hệ sản xuất tiến bộ phù hợp”.

Bốn là, Tổng Bí thư đã khẳng định quan điểm nhất quán của Đảng Cộng sản Việt Nam khi xác định “…văn hoá là nền tảng tinh thần của xã hội, sức mạnh nội sinh, động lực phát triển đất nước và bảo vệ Tổ quốc; xác định phát triển văn hoá đồng bộ, hài hoà với tăng trưởng kinh tế và tiến bộ, công bằng xã hội”. Đây vừa là định hướng vừa là nhu cầu và là yêu cầu trong qúa trình xây dựng chủ nghĩa xã hội ở nước ta. Đó là nền văn hóa cần được tiếp thu tinh hoa văn hóa nhân loại nhưng kế thừa và phát huy những giá trị truyền thống tốt đẹp của các dân tộc trong nước. Thực chất đây chính là nhận thức đặc trưng “có nền văn hoá tiên tiến, đậm đà bản sắc dân tộc” trong xây dựng chủ nghĩa xã hội ở nước ta.

Năm là, Tổng Bí như đề cập đến vai trò của việc xây dựng và thực hiện các chính sách trong quá trình phát triển “mỗi chính sách kinh tế đều phải hướng tới mục tiêu phát triển xã hội; mỗi chính sách xã hội phải nhằm tạo ra động lực thúc đẩy phát triển kinh tế”. Tổng Bí thư nhấn mạnh mối quan hệ biện chứng giữa chính sách kinh tế và chính sách xã hội, thực hiện tốt các chính sách nãy sẽ góp phần “khuyến khích làm giàu hợp pháp phải đi đôi với xoá đói, giảm nghèo bền vững, chăm sóc những người có công, những người có hoàn cảnh khó khăn”. Đây chính là nội dung để thực hiện đặc trưng “con người có cuộc sống ấm no, tự do, hạnh phúc, có điều kiện phát triển toàn diện”

Sáu là, Tổng Bí thư đặc biệt nhất mạnh vai trò của đại đoàn kết dân tộc “… Đại đoàn kết toàn dân tộc là nguồn sức mạnh và là nhân tố có ý nghĩa quyết định bảo đảm thắng lợi bền vững của sự nghiệp cách mạng ở Việt Nam; không ngừng thúc đẩy sự bình đẳng và đoàn kết giữa các dân tộc, tôn giáo”. Nhận thức này cho thấy quan điểm nhất quán của Đảng và nhà nước khi thực hiện đặc trưng “các dân tộc trong cộng đồng Việt Nam bình đẳng, đoàn kết, tôn trọng và giúp đỡ nhau cùng phát triển”.

 Bẩy là, Tổng Bí thư viết “Nhà nước đại diện cho quyền làm chủ của Nhân dân, đồng thời là người tổ chức thực hiện đường lối của Đảng” và “đặc biệt chú trọng công tác xây dựng, chỉnh đốn Đảng, coi đây là nhiệm vụ then chốt, có ý nghĩa sống còn đối với Đảng và chế độ xã hội chủ nghĩa”. Nhận thức được Tổng Bí thư trình bày trong bài viết là sự cụ thể hóa đặc trưng “có Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa của Nhân dân, do Nhân dân, vì Nhân dân do Đảng Cộng sản lãnh đạo”

Tám là, Tổng Bí thư đã đánh giá “Trong gần 40 năm đổi mới, Đảng ta đã kế thừa và phát huy bản sắc, cội nguồn và truyền thống dân tộc, tiếp thu có chọn lọc tinh hoa thế giới và tư tưởng tiến bộ của thời đại, phát triển trên nền tảng lý luận của chủ nghĩa Mác - Lênin và tư tưởng Hồ Chí Minh, hình thành nên một trường phái đối ngoại, ngoại giao rất đặc sắc và độc đáo, mang đậm bản sắc "cây tre Việt Nam". Đây chính là lý luận sắc bén nhất về đường lối đối ngoại của Đảng. Bản sắc ngoại giao cây tre “Vững ở gốc, chắc ở thân, uyển chuyển ở cành” thực chất là thực hiện đặc trưng đối ngoại “có quan hệ hữu nghị và hợp tác với các nước trên thế giới” trong xây dựng chủ nghĩa xã hội ở nước ta.

Có thể thấy rằng, nhận thức đúng đắn và khoa học về chủ nghĩa xã hội và con đường đi lên chủ nghĩa xã hội sẽ giúp Đảng, Nhà nước và Nhân dân thực hiện thành công xã hội xã hội chủ nghĩa trong điều kiện cụ thể của đất nước. Và để thực hiện thành công mô hình tổng quát đó cần thực hiện đồng bộ các biện pháp. Chính vì lẽ đó mà Tổng Bí thư cũng đã đưa ra các biện pháp đồng bộ, toàn diện để thực hiện thành công các đặc trưng của xã hội xã hội chủ nghĩa mà toàn Đảng, toàn quân và toàn dân ta đang cố gắng phấn đấu xây dựng.