Luật Đất đai năm 2024 được thông qua tại kỳ họp thứ 6, Quốc hội khóa XV, ngày 18/01/2024. Luật có hiệu lực từ ngày 01/01/ 2025. Tuy nhiên, trước đòi hỏi của thực tế cuộc sống, của nhiệm vụ phát triển kinh tế, giải quyết các vấn đề an sinh xã hội, ngày 27/5/2024 Chính phủ đã có tờ trình đề nghị Quốc hội điều chỉnh thời điểm có hiệu lực thi hành sớm hơn (từ ngày 1/8/2024) đối với Luật Đất đai

Trên cơ sở đề nghị của Chính phủ, ngày 13/6/2024 Ủy ban Thường vụ Quốc hội  họp, thảo luận, cho ý kiến về tờ trình của Chính phủ. Đã có nhiều phân tích của các thành viên Ủy ban Thường vụ Quốc hội chuyên trách về tiến độ, lộ trình xây dựng, ban hành các văn bản hướng dẫn chi tiết thi hành luật. Khối lượng văn bản giao cho các địa phương ban hành nhiều, mà các văn bản đó đều phải căn cứ vào nghị định hoặc thông tư của Chính phủ, Bộ, ngành trong khi các Nghị định, Thông tư hướng dẫn chưa được ban hành đủ. Đồng thời các văn bản của địa phương vẫn phải thực hiện theo đúng quy định của Luật Ban hành văn bản quy phạm pháp luật, thời gian cho các địa phương ban hành văn bản thuộc thẩm quyền rất gấp…

Tuy nhiên, đa số các Đại biểu đều thống nhất Luật Đất đai có hiệu lực sớm là sự cần thiết với thực tế hiện nay. Việc này sẽ giải quyết được nhiều nút thắt trong các quan hệ đất đai. Do đó Ủy ban Thường vụ Quốc hội đã thống nhất trình Quốc hội thông qua đề xuất này của Chính phủ.

Sáng 29/6/2024 dưới sự điều hành của Phó Chủ tịch Quốc hội Nguyễn Đức Hải, Quốc hội đã tiến hành biểu quyết thông qua đề nghị theo tờ trình của Chính phủ. Kết quả biểu quyết bằng hình thức biểu quyết điện tử đã có 404 đại biểu Quốc hội biểu quyết tán thành (chiếm 83,13%). Như vậy, Luật Đất đai sẽ có hiệu lực từ ngày 01/8/2024, tức sớm hơn 5 tháng.

Việc Luật Đất đai có hiệu lực sớm như đã nói là đòi hỏi của thực tiễn và nó cần được nhìn nhận một cách tích cực, thấu đáo. Vậy, lợi ích từ việc luật này có hiệu lực sớm cụ thể là gì?

Trước tiên, như giải trình của Chính phủ trong tờ trình đó là: Khi Luật Đất đai 2024 có hiệu lực sẽ góp phần khơi thông nguồn lực, khơi dậy tiềm năng, phát huy cao nhất giá trị nguồn lực đất đai, đáp ứng mong mỏi của các địa phương, doanh nghiệp và người dân. Bên cạnh đó, nhiều chính sách trong Luật Nhà ở, Luật Kinh doanh bất động sản cũng có thể thực hiện ngay mà không cần hướng dẫn chi tiết, điển hình như chính sách miễn tiền sử dụng đất, tiền thuê đất, chuyển mục đích sử dụng đất đối với các dự án đầu tư cải tạo, xây dựng lại nhà chung cư, dự án xây dựng nhà ở xã hội, đối tượng và điều kiện hưởng chính sách xã hội… Điều này rất có lợi.

Mặt khác, Luật Đất đai năm 2024 với nhiều quy định mới mang tính đột phá sẽ góp phần nâng cao hiệu lực, hiệu quả quản lý và sử dụng đất như: Quy định về quy hoạch, kế hoạch sử dụng đất; thu hồi, bồi thường, hỗ trợ, tái định cư; giao đất, cho thuê đất, cho phép chuyển mục đích sử dụng đất; tài chính đất đai, giá đất; xây dựng hệ thống thông tin, cơ sở dữ liệu về đất đai; đẩy mạnh phân cấp, phân quyền, cải cách thủ tục hành chính trong lĩnh vực đất đai, nâng cao trách nhiệm của chính quyền địa phương các cấp trong quản lý, sử dụng đất đai… Chính vì vậy, khi Luật Đất đai năm 2024 có hiệu lực sớm sẽ góp phần phát huy nguồn lực từ đất đai, sử dụng tiết kiệm, hiệu quả, bền vững tài nguyên đất, góp phần đáp ứng yêu cầu phát triển kinh tế - xã hội, kịp thời đáp ứng mong mỏi và nguyện vọng của nhân dân, doanh nghiệp, xa hơn là các đói tác nước ngoài.

Hơn nữa, Luật Đất đai có hiệu lực sớm sẽ hỗ trợ, thúc đẩy thị trường bất động sản phục hồi và phát triển. Vì luật có nhiều nội dung mới về quyền và nghĩa vụ của người sử dụng đất, về quy hoạch, kế hoạch sử dụng đất, về giao đất, cho thuê đất, cho phép chuyển mục đích sử dụng đất, về tài chính đất đai, giá đất… Điều này đã góp phần tháo gỡ các vướng mắc về pháp lý cho các dự án có liên quan đến sử dụng đất đai của doanh nghiệp, từ đó hỗ trợ, thúc đẩy thị trường bất động sản phát triển.

Đặc biệt, Luật Đất đai mới sẽ đẩy mạnh phân cấp, phân quyền, cải cách thủ tục hành chính trong lĩnh vực đất đai, nâng cao trách nhiệm của chính quyền địa phương các cấp trong quản lý, sử dụng đất đai. Những quy định mới sẽ giúp bỏ khâu trung gian trong quản lý, sử dụng đất như bỏ quy định về thẩm quyền giao đất, cho thuê đất của Ban quản lý Khu kinh tế, Ban Quản lý khu công nghệ cao, Cảng vụ hàng không. Thay vào đó, nhà nước trực tiếp giao đất, cho thuê đất, cấp Giấy chứng nhận đối với tổ chức, cá nhân sử dụng đất.... Quy định này đã giúp đơn giản hóa thành phần hồ sơ, giấy tờ, tạo điều kiện thuận lợi cho người dân và doanh nghiệp trong tiếp cận đất đai cũng như thực hiện thủ tục hành chính.

Như vậy có thể thấy, việc Luật Đất đai năm 2024 có hiệu lực sớm hơn 5 tháng, tuy là một khoảng thời gian không dài nhưng dưới góc độ quản lý nhà nước sẽ giải quyết được các vấn đề lớn về đất đai đang còn nhiều vướng mác mà các quy định tại pháp luật hiện hành không thể tháo gỡ.